Zapisując się na kurs hiszpańskiego, niejednokrotnie zwiększa się zainteresowanie uczestników różnymi elementami kultury krajów, w których ten język obowiązuje. Jesteś ciekaw kultury oraz historii Kraju Basków? Z pewnością zaintrygują Cię również informacje dotyczące języka używanego w tej części Hiszpanii. Co warto wiedzieć na ten temat? Najważniejsze informacje i kilka przydatnych zwrotów prezentujemy w niniejszym tekście.
Baskijski i jego odmiany
W Kraju Baskijskim używa się języka baskijskiego, oryginalnie zwanego – w zależności od rejonu występowania – euskara, euskera, eskuara lub üskara. Szacuje się, że języka baskijskiego używa około miliona ludności, w tym aż 90% osób mieszkających w Hiszpanii, na pograniczu z Francją. Z uwagi na fakt, iż występuje aż 10 różnych dialektów tego języka, powstała „wersja standardowa” – Euskara batua, która łączy w sobie cechy wszystkich największych odmian baskijskiego. Ta ustandaryzowana odmiana nauczana jest w szkołach.
Systematyka
W przeciwieństwie do innych języków, jakimi posługują się mieszkańcy tej części Europy, baskijski nie należy do rodziny indoeuropejskiej. Trudno wskazać jednoznacznie jego pochodzenie. Przypuszczalnie spokrewniony jest z językami chamickimi oraz kartwelskimi. Ponadto język baskijski wykazuje wiele podobieństw do łaciny, hiszpańskiego i francuskiego, chociaż niektórzy językoznawcy uważają, że o wiele bliżej mu do węgierskiego czy tureckiego niż hiszpańskiego.
Co nieco historii…
Jeszcze kilkaset lat temu mieszkańcy Kraju Basków posługiwali się jedynie swoim rdzennym językiem. Jednak wraz z uprzemysłowieniem regionu, rosnącą rolą handlu i chęcią zjednoczenia kraju rola euksery malała – język hiszpański, a dokładniej mówiąc – kastylijski, był coraz bardziej promowany. Z czasem zaczął obowiązywać w instytucjach państwowych, miejscach pracy i szkołach. Z kolei mowa Basków ulegała zdeprecjonowaniu i zaczęto ją postrzegać jako przynależną mało rozwiniętej, wiejskiej ludności. Dla rdzennych mieszkańców był to impuls do walki o swoją językową niezależność – zaczęto tworzyć pierwsze stowarzyszenia, których celem była popularyzacja euskery. Wydawano również pierwsze książki po baskijsku oraz gramatyki i słowniki. Szczyt popularności języka przypadł na pierwsze dziesięciolecia ubiegłego wieku. Niestety, wraz z nadejściem Franco, posługiwanie się euskerą stało się zakazane. Propagowanie języka odbywało się w tajnych szkołach i wydawnictwach aż do śmierci dyktatora.
Charakterystyczne cechy języka baskijskiego:
- Dwanaście przypadków, z czego jednym z nich jest przypadek ergatywny, rzadko spotykany w innych językach, którym wyraża się podmiot czasownika przechodniego.
- Słowa składają się głównie ze spółgłosek, dlatego mogą wydawać się trudne do wymówienia.
- Akcent pada zawsze na ostatnią sylabę słowa.
- Czasowniki mają wiele form, przy czym zależą głównie od czasu, trybu i osoby.
- Rozwinięta składnia, przez co zdania są budowane z użyciem wielu przyimków.
- Duża liczba zapożyczeń z języka hiszpańskiego i francuskiego.
Język baskijski jest uważany za trudny w nauce ze względu na swoją unikalną strukturę i brak podobieństwa do innych mów. Jednakże stanowi on ważny element tożsamości narodu baskijskiego i jest używany w tamtejszych regionach na co dzień. Co więcej, niektóre przedmioty w szkołach podstawowych i średnich są nauczane właśnie w euskerze, dzięki czemu ponad połowa dzieci i nastolatków doskonale zna mową swoich przodków. W tym też języku są zapisywane także nazwy wszystkich miejscowości. Baskijski popularyzuje się również poprzez prasę i telewizję.
Warte zapamiętania zwroty
Kilka przydatnych słów po baskijsku:
- cześć! – kaixo
- dzień dobry – egun on
- dobry wieczór – arratsalde on
- do widzenia – ikusi arte
- dobranoc – gabon
- na razie – gero arte
- tak – bai
- nie – ez
- dziękuję – eskerrik asko, mila esker
- dzięki – eskerrik asko, mila esker
- przepraszam – barkatu
- na zdrowie – doministiku (po kichnięciu), topa (toast)
- jak się masz? – zer moduz zaude?
- która godzina? – zer ordu da?